تایید شده توسط وکیل پایه یک دادگستری
ارث همیشه با احساسات همراه است، اما قانون حرف آخر را می‌زند. با فوت هر فرد، اموال و دارایی‌های او به صورت قهری به وراث منتقل می‌شود. اما این انتقال خودکار، همیشه بدون اختلاف نیست. یکی از چالش‌های مهم حقوقی پس از فوت، نحوه تقسیم ارث میان وراث است؛ به‌ویژه زمانی که توافقی میان آن‌ها حاصل نمی‌شود. در چنین شرایطی، دادگاه وارد عمل می‌شود تا با صدور حکم قانونی، عدالت را در تقسیم اموال برقرار کند. تقسیم سهم‌الارث از طریق دادگاه شامل مراحل مشخصی است: دریافت گواهی انحصار وراثت، پرداخت مالیات بر ارث، ثبت دادخواست تقسیم ماترک، بررسی طبقات وراث و در نهایت صدور حکم تقسیم. این فرآیند نه‌تنها حقوق قانونی وراث را تضمین می‌کند، بلکه از بروز اختلافات بعدی نیز جلوگیری می‌نماید. اگر شما هم با موضوع تقسیم ارث مواجه هستید یا به دنبال اطلاعات دقیق و کاربردی در این زمینه می‌گردید، پیشنهاد می‌کنم این مقاله را تا انتها با دقت دنبال کنید.
تقسیم سهم‌الارث از طریق دادگاه
تقسیم ارث یکی از مهم‌ترین مسائل حقوقی پس از فوت افراد است که در صورت عدم توافق میان وراث، از طریق دادگاه انجام می‌شود. با فوت شخص، اموال و دارایی‌های او به صورت قهری به وراث منتقل می‌شود. اگرچه در بسیاری از موارد وراث ترجیح می‌دهند اموال را به صورت توافقی تقسیم کنند، اما در صورت بروز اختلاف، مراجعه به دادگاه اجتناب‌ناپذیر است.
در این فرآیند، دادگاه با بررسی مدارک و وضعیت وراث، اقدام به صدور حکم تقسیم ارث می‌نماید. این حکم برای تمامی وراث لازم‌الاجرا بوده و اختلافات موجود را خاتمه می‌دهد. برای شروع فرآیند قضایی، یکی از وراث که نامش در گواهی انحصار وراثت درج شده، می‌تواند دادخواست تقسیم ماترک را از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت کند. این دادخواست باید فاقد نقص قانونی باشد تا دادگاه زمان رسیدگی را تعیین کرده و به وراث اطلاع دهد. هیچ محدودیت زمانی برای ارائه این دادخواست وجود ندارد و در هر زمان پس از فوت متوفی قابل انجام است. تقسیم سهم‌الارث از طریق دادگاه می‌تواند به اختلافات پایان داده و عدالت را در تخصیص اموال برقرار سازد.
دریافت گواهی انحصار وراثت
پس از فوت هر فرد، وراث برای دسترسی و استفاده از اموال، دارایی‌ها و حقوق متوفی، باید نسبت خانوادگی خود را به صورت رسمی اثبات کنند. گواهی انحصار وراثت سندی است که این نسبت را مشخص و سهم‌الارث هر یک از وراث را تعیین می‌کند. بدون داشتن این گواهی، انجام هرگونه اقدام قانونی مانند انتقال ملک، برداشت از حساب بانکی یا فروش دارایی‌های متوفی ممکن نیست.
اهمیت این گواهی زمانی دوچندان می‌شود که تعداد ورثه زیاد باشد یا بین آن‌ها اختلاف نظر وجود داشته باشد. در چنین شرایطی، گواهی انحصار وراثت نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشگیری از اختلافات حقوقی دارد. هرچند دریافت آن ممکن است فرآیندی زمان‌بر و اداری باشد، اما با راهنمایی و همراهی گروه حقوقی دادوند، می‌توان این مسیر را با دقت، سرعت و اطمینان طی کرد.
سامانه‌های جدید دریافت گواهی انحصار وراثت
با اجرای قانون جدید، دو سامانه رسمی برای ثبت، پیگیری و دریافت گواهی انحصار وراثت راه‌اندازی شده است:
سامانه جامع وراثت (verasat.ncr.ir)
برای مشاهده گواهی صادرشده، دریافت نسخه رسمی و اطلاع‌رسانی به ذینفعان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سامانه سهیم (sahim.sabteahval.ir)
جهت ثبت درخواست صدور گواهی، پیگیری وضعیت پرونده، مشاهده اطلاعات متوفی و ثبت اعتراض به گواهی کاربرد دارد.
نحوه دریافت گواهی طبق قانون جدید
الف) در صورت فوت پس از تاریخ ۳ مرداد ۱۴۰۴:
در مواردی که تاریخ فوت متوفی پس از این تاریخ باشد، نیازی به مراجعه حضوری یا ثبت درخواست نیست. گواهی به‌صورت سیستمی و خودکار صادر می‌شود و پیامک اطلاع‌رسانی برای وراث ارسال خواهد شد. سپس با مراجعه به سایت verasat.ncr.ir
و وارد کردن مشخصات متوفی، امکان مشاهده و دریافت گواهی وجود دارد.
ب) در صورت فوت قبل از تاریخ ۳ مرداد ۱۴۰۴:
وراث باید از طریق سامانه sahim.sabteahval.ir
درخواست خود را ثبت کنند. مراحل شامل موارد زیر است:
- ورود به سامانه و انتخاب گزینه «درخواست صدور گواهی انحصار وراثت»
- وارد کردن شماره ملی و تاریخ تولد متوفی
- تکمیل فرم و دریافت کد رهگیری
- انتظار برای پیامک سازمان ثبت احوال (حداکثر تا ۲۰ روز کاری)
- پس از دریافت پیامک، ورود مجدد به سایت برای پرداخت هزینه و دریافت گواهی
پیشنهاد مطالعه: وکیل ملکی ونک
تعیین طبقه ورثه توسط دادگاه
بر اساس قانون مدنی ایران، وراث متوفی به سه طبقه تقسیم می‌شوند. طبقه اول شامل پدر، مادر، فرزندان و نوه‌هاست. طبقه دوم شامل اجداد، خواهر، برادر و فرزندان آن‌هاست. طبقه سوم شامل عمه، عمو، خاله، دایی و فرزندان آن‌ها می‌شود. در صورتی که وراث طبقه اول در قید حیات باشند، طبقات بعدی از ارث محروم خواهند بود. همچنین نوه‌ها تنها در صورتی ارث می‌برند که فرزندان متوفی فوت کرده باشند. دادگاه با بررسی گواهی انحصار وراثت و مدارک موجود، طبقه وراث را مشخص کرده و بر اساس آن اقدام به تقسیم اموال می‌نماید.
تعیین طبقه وراث اهمیت زیادی دارد، زیرا سهم‌الارث هر فرد بر اساس جایگاه او در طبقه‌بندی قانونی مشخص می‌شود. این طبقه‌بندی مانع از بروز اختلافات و تداخل در حقوق وراث می‌گردد. دادگاه با رعایت دقیق این طبقه‌بندی، عدالت را در تقسیم ارث برقرار می‌سازد.
نحوه تقسیم سهم‌الارث از طریق دادگاه
در صورتی که وراث بر سر نحوه تقسیم ارث به توافق برسند، دادگاه با تنظیم صورت‌جلسه‌ای رسمی، توافقات را ثبت و تأیید می‌کند. این صورت‌جلسه با امضای وراث رسمیت یافته و مبنای تقسیم اموال قرار می‌گیرد. اما اگر توافقی حاصل نشود، دادگاه از طریق روش‌های قانونی اقدام به تقسیم ارث می‌نماید.
این روش‌ها شامل تقسیم به تساوی، تقسیم به تعدیل، تقسیم به رد و دستور فروش اموال است. هر یک از این روش‌ها بر اساس نوع و ارزش اموال متوفی و سهم قانونی وراث انتخاب می‌شود. دادگاه با بررسی دقیق اموال، میزان سهم هر ورثه را مشخص کرده و بر اساس آن تصمیم‌گیری می‌کند.
هدف دادگاه از این تقسیم، رعایت عدالت و اجرای قانون در تخصیص سهم‌الارث است. در تمامی مراحل، دادگاه موظف است حقوق قانونی وراث را در نظر گرفته و از هرگونه تبعیض یا بی‌عدالتی جلوگیری کند. نحوه تقسیم ارث در دادگاه، بستگی مستقیم به نوع اموال و میزان توافق میان وراث دارد.
تقسیم به تساوی؛ تقسیم سهم‌الارث از طریق دادگاه
تقسیم به تساوی یکی از روش‌های قانونی تقسیم سهم‌الارث از طریق دادگاه است که در شرایط خاصی اجرا می‌شود. این روش زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که ارزش اموال متوفی یکسان باشد و امکان تقسیم مساوی میان وراث وجود داشته باشد. در این حالت، دادگاه با توجه به سهم قانونی هر یک از وراث، اموال را به صورت مساوی تقسیم می‌کند. این روش ساده‌ترین نوع تقسیم ارث است و معمولاً در مواردی که اموال نقدی یا مشابه باشند، کاربرد دارد. برای مثال، اگر متوفی دارای چند حساب بانکی با مبالغ مشابه باشد، دادگاه می‌تواند این مبالغ را بر اساس سهم قانونی میان وراث تقسیم کند.
تقسیم به تساوی نیازمند توافق نسبی میان وراث و نبود اختلاف در ارزش‌گذاری اموال است. در صورتی که اموال دارای تفاوت‌های ارزشی باشند، این روش قابل اجرا نخواهد بود. دادگاه تنها در شرایطی که اموال قابل تقسیم مساوی باشند، از این روش استفاده می‌کند.
تقسیم سهم‌الارث از طریق دادگاه به تعدیل
در صورتی که برخی اموال متوفی ارزش بیشتری نسبت به سایر اموال داشته باشند، دادگاه روش تقسیم به تعدیل را انتخاب می‌کند. این روش زمانی کاربرد دارد که اموال شامل ملک، زمین یا دارایی‌های غیرنقدی با ارزش متفاوت باشند. در این روش، اموال با ارزش بیشتر به یکی از وراث تعلق می‌گیرد و در مقابل، اموال با ارزش کمتر به سایر وراث داده می‌شود تا سهم قانونی هر فرد رعایت شود. دادگاه با بررسی دقیق ارزش اموال و سهم قانونی وراث، اقدام به تعدیل می‌نماید تا عدالت در تقسیم برقرار شود.
تقسیم به تعدیل نیازمند ارزیابی دقیق اموال توسط کارشناسان رسمی دادگستری است. این ارزیابی مبنای تصمیم‌گیری دادگاه در تخصیص اموال خواهد بود. هدف از این روش، جلوگیری از تضییع حقوق وراث و رعایت انصاف در تقسیم دارایی‌هاست.
تقسیم سهم‌الارث از طریق دادگاه؛ به رد و دستور فروش
اگر اموال متوفی قابل تعدیل نباشند یا امکان تقسیم عادلانه وجود نداشته باشد، دادگاه روش تقسیم به رد را در نظر می‌گیرد. در این حالت، سهم وراث از محل سایر اموال تأمین می‌شود. این روش زمانی کاربرد دارد که اموال موجود قابل تقسیم نباشند اما دارایی‌های دیگری برای جبران سهم وراث وجود داشته باشد. همچنین در شرایط خاص، دادگاه دستور فروش اموال را صادر کرده و پس از مزایده، مبلغ حاصل را بر اساس سهم قانونی میان وراث تقسیم می‌نماید. این روش معمولاً در مواردی که اموال غیرقابل تقسیم یا دارای ارزش بالا باشند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دستور فروش اموال توسط دادگاه، راهکاری قانونی برای پایان دادن به اختلافات و اجرای عدالت در تقسیم ارث است. این روش نیازمند رعایت تشریفات قانونی و برگزاری مزایده رسمی است. دادگاه پس از فروش، مبلغ حاصل را میان وراث تقسیم کرده و پرونده را مختومه اعلام می‌نماید.
مطالعه بیشتر: دعاوی ملکی
پرداخت مالیات بر ارث؛ شرط لازم برای تقسیم قانونی
پیش از هرگونه اقدام برای تقسیم ارث یا تصرف در اموال متوفی، وراث موظف‌اند مالیات بر ارث را پرداخت کنند. این مالیات یکی از الزامات قانونی است که بدون آن، هیچ‌گونه نقل و انتقال رسمی یا تقسیم اموال امکان‌پذیر نخواهد بود.
ادارات مالیاتی با بررسی اموال و دارایی‌های متوفی، میزان مالیات متعلقه را تعیین می‌کنند. این مالیات شامل اموال منقول و غیرمنقول، حساب‌های بانکی، سهام، خودرو و سایر دارایی‌های قابل ارزیابی می‌شود. پس از پرداخت مالیات، گواهی پرداخت مالیات بر ارث صادر می‌شود که برای ارائه به دادگاه و ثبت اسناد الزامی است.
در صورت عدم پرداخت مالیات، حتی اگر گواهی انحصار وراثت صادر شده باشد، امکان تقسیم رسمی اموال وجود ندارد. بنابراین، پرداخت مالیات بر ارث یکی از مراحل کلیدی در فرآیند تقسیم ارث محسوب می‌شود و باید پیش از ثبت دادخواست یا انتقال سند انجام شود.
این اقدام نه‌تنها از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری می‌کند، بلکه مسیر قانونی تقسیم ارث را هموار می‌سازد و از ایجاد اختلافات بعدی میان وراث پیشگیری می‌نماید.
ثبت دادخواست تقسیم ماترک؛ آغاز رسمی فرآیند قضایی
پس از دریافت گواهی انحصار وراثت و پرداخت مالیات بر ارث، وراث می‌توانند برای تقسیم رسمی اموال، دادخواست تقسیم ماترک را به دادگاه صالح ارائه دهند. این دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت می‌شود و نیازی به حضور تمامی وراث در این مرحله نیست.
هر یک از وراثی که نام او در گواهی انحصار وراثت درج شده باشد، می‌تواند به تنهایی این دادخواست را ثبت کند. در صورتی که دادخواست ارائه‌شده فاقد نقص قانونی باشد، دادگاه زمان رسیدگی را تعیین کرده و به سایر وراث اطلاع می‌دهد.
در این مرحله، دادگاه با بررسی مدارک، نوع اموال، تعداد وراث و سهم‌الارث هر یک، تصمیم‌گیری می‌کند که تقسیم به چه صورت انجام شود. اگر توافقی میان وراث وجود داشته باشد، صورت‌جلسه رسمی تنظیم می‌شود. در غیر این صورت، دادگاه با استفاده از روش‌های قانونی مانند تقسیم به تعدیل یا فروش اموال، اقدام به صدور حکم می‌نماید.
ثبت دادخواست تقسیم ماترک، نقطه آغاز فرآیند رسمی تقسیم ارث است و نقش مهمی در ساماندهی حقوقی اموال متوفی دارد.
بیشتر بخوانید: تقسیم مال مشاع از صفر تا صد
سخن پایانی: اختلافات با تقسیم قانونی ارث؛ راهی مطمئن از دادگاه تا عدالت
تقسیم سهم‌الارث از طریق دادگاه، راهکاری قانونی برای حل اختلافات میان وراث و اجرای عدالت در تخصیص اموال متوفی است. این فرآیند با دریافت گواهی انحصار وراثت آغاز می‌شود؛ گواهی‌ای که مشخص می‌کند وراث قانونی چه کسانی هستند. سپس وراث موظف‌اند مالیات بر ارث را پرداخت کنند تا امکان قانونی برای تقسیم یا تصرف در اموال فراهم شود.
پس از انجام این مراحل، هر یک از وراث می‌توانند دادخواست تقسیم ماترک را از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت کنند. دادگاه با بررسی مدارک، طبقه وراث را مشخص کرده و بر اساس نوع اموال و میزان سهم قانونی هر فرد، یکی از روش‌های تقسیم به تساوی، تعدیل، رد یا فروش اموال را انتخاب می‌کند.
در صورتی که توافقی میان وراث وجود داشته باشد، دادگاه صورت‌جلسه رسمی تنظیم کرده و تقسیم را بر اساس توافق انجام می‌دهد. اما در نبود توافق، حکم دادگاه لازم‌الاجراست و به اختلافات پایان می‌دهد. در نهایت، تقسیم سهم‌الارث از طریق دادگاه نه‌تنها حقوق قانونی وراث را تضمین می‌کند، بلکه از بروز اختلافات بعدی نیز جلوگیری می‌نماید. مشاوره با وکیل متخصص در امور ارث می‌تواند مسیر حقوقی شما را هموارتر سازد.
سوالات متداول درمورد تقسیم سهم‌الارث از طریق دادگاه
۱. آیا برای تقسیم ارث باید همه وراث حضور داشته باشند؟
خیر، حضور همه وراث الزامی نیست. هر یک از وراث می‌تواند دادخواست را ثبت کند.
۲. آیا تقسیم ارث محدودیت زمانی دارد؟
خیر، در هر زمان پس از فوت متوفی می‌توان اقدام کرد.
۳. آیا بدون پرداخت مالیات بر ارث می‌توان اموال را تقسیم کرد؟
خیر، پرداخت مالیات شرط لازم برای تقسیم قانونی اموال است.
۴. اگر وراث توافق داشته باشند، باز هم نیاز به دادگاه هست؟
در صورت توافق، دادگاه فقط صورت‌جلسه رسمی تنظیم می‌کند.
۵. نوه‌ها در چه شرایطی ارث می‌برند؟
نوه‌ها تنها در صورتی ارث می‌برند که فرزندان متوفی فوت کرده باشند.
۶. آیا تقسیم ارث فقط شامل اموال مادی است؟
خیر، ارث می‌تواند جنبه‌های معنوی مانند حق انتقال نیز داشته باشد.