تایید شده توسط وکیل پایه یک دادگستری
در فرآیند ترخیص کالا از گمرک، دریافت دقیق و صحیح حقوق و عوارض گمرکی اهمیت زیادی دارد. با این حال، در عمل گاه پیش می‌آید که گمرک به‌صورت اشتباه یا مازاد، مبلغی بیش از حد مقرر قانونی از واردکننده دریافت می‌کند؛ امری که می‌تواند ناشی از خطای محاسباتی، تفسیر نادرست مقررات یا ثبت اشتباه اطلاعات باشد. در این شرایط، صاحب کالا طبق قانون حق دارد نسبت به مبالغ اضافه دریافتی یا اشتباه دریافتی گمرک اعتراض کرده و درخواست استرداد آن را ارائه دهد.
بر اساس قانون امور گمرکی و آیین‌نامه اجرایی آن، تشریفات دقیقی برای ارائه درخواست، مهلت‌های زمانی اعتراض، اسناد مورد نیاز و نحوه رسیدگی به این اعتراض‌ها تعیین شده است. همچنین، در مواردی که مالیات بر ارزش افزوده به اشتباه از واردکننده دریافت شده باشد، روند بازپرداخت آن از طریق گمرک و سازمان امور مالیاتی انجام می‌شود. آگاهی از این ضوابط برای واردکنندگان، شرکت‌های بازرگانی و مشاوران گمرکی حیاتی است، چراکه در صورت رعایت نکردن مهلت‌های مقرر یا تشریفات قانونی، امکان استرداد مبالغ پرداختی از بین خواهد رفت. در ادامه این مطلب، شرایط اعتراض، مراحل قانونی استرداد، و نکات مهم در فرآیند دادرسی اختلافات گمرکی به‌صورت کامل و کاربردی بررسی می‌شود.
اعتراض به هزینه های اضافه گمرکی و استرداد آن؛ فرآیند قانونی و الزامات اجرایی
مطابق ماده ۲۱۹ آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی، در صورتی که مشخص شود کل یا بخشی از وجوه دریافتی از جمله سپرده‌های گمرکی به صورت مازاد یا اشتباه دریافت شده است، ذی‌نفع می‌تواند با اعلام اعتراض و درخواست استرداد مبلغ اضافه دریافتی به همراه بهره آن، فرآیند قانونی بازپس‌گیری وجوه را از طریق گمرک آغاز نماید. این اقدام باید بر اساس مقررات مربوط به استرداد اضافه دریافتی انجام گیرد.
بیشتر بخوانید: مشاوره حقوقی ملکی تلفنی
شرایط استرداد وجوه سپرده گمرکی؛ اعتراض به هزینه های اضافه گمرکی
برای استرداد وجوه سپرده، تحقق الزامات قانونی و ایفاء تعهدات طرف متعهد در مهلت مقرر ضروری است. همچنین، ارائه اصل قبض سپرده صادرشده توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران، شرط اساسی برای شروع فرآیند بازپرداخت خواهد بود.
استرداد مالیات و عوارض ارزش افزوده در موارد اضافه دریافتی
در مواردی که گمرک اعلام کند مبالغی بابت مالیات یا عوارض ارزش افزوده به اشتباه یا به‌صورت اضافی دریافت شده و این وجوه به حساب خزانه واریز شده‌اند، ادارات کل امور مالیاتی کشور ملزم به بازپرداخت آن هستند:
- الف) در مورد واردکنندگان غیرمشمول نظام مالیات بر ارزش افزوده، استرداد وجوه باید حداکثر طی ۱۵ روز از تاریخ درخواست، پس از بررسی‌های لازم، انجام گیرد. این وظیفه به عهده اداره کل امور مالیاتی مربوط به اقامتگاه قانونی مودی بوده و در استان تهران، مسئولیت با اداره کل مالیات بر ارزش افزوده شهر یا استان تهران است.
- ب) در خصوص واردکنندگانی که مشمول نظام مالیات بر ارزش افزوده هستند، پس از بررسی‌های لازم، مبالغ اضافه دریافتی به حساب اعتبار مودی منظور شده و در پایان دوره مالیاتی، بنا به درخواست مودی، قابل استرداد یا انتقال به دوره بعد خواهد بود.
استرداد مستقیم توسط گمرک در صورت عدم واریز به خزانه
اگر مبالغ اضافه دریافتی به خزانه واریز نشده باشند، گمرک جمهوری اسلامی ایران مطابق ماده ۱۶ قانون امور گمرکی، مجاز است از محل وصولی‌های جاری خود نسبت به استرداد اقدام نماید. گمرک موظف است اطلاعات مربوط به استرداد را در پروانه سبز گمرکی درج کرده و مشخصات مودیان را به صورت ماهانه به دفتر نظارت بر امور اجرایی مالیات بر ارزش افزوده ارسال نماید.
مقاله پیشنهادی: وکیل ملکی در سال ۱۴۰۴
مهلت مطالبه و بازپرداخت وجوه اضافه
در صورتی که بعد از ترخیص کالا از گمرک مشخص گردد وجوهی اضافه یا اشتباه دریافت شده است، گمرک یا صاحب کالا می‌توانند حداکثر تا شش ماه پس از تاریخ امضای پروانه یا پته گمرکی نسبت به مطالبه یا استرداد وجه اقدام کنند. استرداد از محل درآمد جاری انجام می‌شود. البته کسر دریافتی‌هایی که کمتر از یک میلیون ریال برای هر اظهارنامه باشند، قابل مطالبه نیست. همچنین اگر طبق قوانین خاص، مهلت‌های مرور زمان متفاوتی برای مطالبه وجوه گمرکی تعیین شده باشد، آن مهلت‌ها ملاک عمل قرار می‌گیرد.
استرداد در صورت ارائه حکم معافیت پس از ترخیص
در مواردی که پس از ترخیص کالا، ظرف شش ماه از تاریخ امضای پروانه یا پته گمرکی، حکم معافیت قانونی به گمرک ارائه گردد، با رعایت ضوابط قانونی، امکان استرداد مبالغ پرداخت‌شده وجود دارد.
اعتراض به کسر دریافتی و فرآیند استرداد اضافه پرداختی گمرکی؛ حقوق صاحب کالا در برابر گمرک
یکی از مهم‌ترین موضوعات در حوزه تجارت خارجی و گمرک، حق اعتراض به کسر دریافتی و امکان استرداد وجوه اضافه پرداختی به گمرک است. مطابق مقررات آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی، صاحب کالا در مواردی که گمرک مبلغی کمتر یا بیشتر از میزان واقعی مطالبه و دریافت کند، می‌تواند در چارچوب زمان‌بندی و الزامات مشخص، درخواست اعتراض یا استرداد خود را مطرح نماید.
مطالبه کسر دریافتی از صاحب کالا
مطابق مقررات، شخصی که پروانه یا پته گمرکی به نام او صادر شده است، طرف مطالبه گمرک تلقی می‌شود. گمرک موظف است مبلغ مابه‌التفاوت یا تمامی کسر دریافتی را طی مطالبه‌نامه کتبی به نشانی مندرج در اظهارنامه به صاحب کالا و در صورت عدم دسترسی، به وکیل یا نماینده او ابلاغ نماید. حتی در صورتی که وکالت محدود به ترخیص کالا بوده، این ابلاغ قانونی و مؤثر خواهد بود و مهلت شش‌ماهه قانونی از آن متأثر می‌گردد. در این راستا، مطالبه‌نامه باید حاوی اطلاعات کامل، شامل شماره پروانه یا پته، مبلغ مورد مطالبه و مستند قانونی مطالبه باشد. روز امضای پروانه یا پته گمرکی و روز ابلاغ مطالبه‌نامه در محاسبه مهلت قانونی شش‌ماهه منظور نمی‌شود.
مهلت و مراحل اعتراض به مبلغ کسر دریافتی؛ اعتراض به هزینه های اضافه گمرکی
صاحب کالا می‌تواند ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ مطالبه‌نامه، اعتراض خود را به صورت کتبی به گمرک اعلام نماید. در صورت پذیرش اعتراض، گمرک مطالبه را متوقف می‌سازد. در غیر این صورت، گمرک دلایل رد اعتراض را ابلاغ کرده و صاحب کالا می‌تواند ظرف ۱۰ روز بعد از ابلاغ، درخواست ارجاع پرونده به کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی را بدون تودیع سپرده ارائه دهد.
ارجاع پرونده بعد از مهلت‌های تعیین‌شده، تا حداکثر شش ماه امکان‌پذیر است، اما در این صورت، سپردن مبلغ مورد مطالبه ضروری است. در صورت عدم پرداخت یا عدم اعتراض در مهلت قانونی، اجرای عملیات وصول مطالبات آغاز خواهد شد. همچنین از تاریخ قطعی شدن مطالبه، بابت هر ماه تأخیر معادل نیم درصد (۰/۵٪) جریمه دیرکرد به مبلغ کسر دریافتی افزوده خواهد شد.
شرایط استرداد اضافه پرداختی پس از ترخیص کالا
در صورتی که بعد از ترخیص کالا، صاحب کالا متوجه شود که پرداختی او به گمرک بیشتر از مبلغ قانونی بوده است، حق دارد با رعایت مقررات مشخص، درخواست استرداد ارائه دهد. در این زمینه، نکات زیر قابل توجه است:
- درخواست باید صرفاً برای یک پروانه یا پته گمرکی ارائه شده و علت و مبلغ اضافه پرداختی در آن قید شود.
- ارائه اصل پروانه یا پته گمرکی الزامی است؛ مگر آن‌که از بین رفتن آن ثابت شده و متقاضی تعهد بسپارد.
- تاریخ ثبت درخواست در گمرک محل ترخیص یا گمرک ایران، ملاک تشخیص مهلت قانونی شش‌ماهه است.
- روز صدور پروانه و روز ثبت درخواست استرداد جزو مهلت محاسبه نمی‌شود.
سلب حق استرداد به‌واسطه انصراف رسمی
بر اساس تبصره ماده ۶۹ آیین‌نامه اجرایی گمرک، چنانچه صاحب کالا یا نماینده او در اظهارنامه یا پشت آن صراحتاً اعلام انصراف از استرداد کرده باشند، دیگر حق مطالبه اضافه پرداختی نخواهند داشت.
درخواست استرداد پیش از ترخیص کالا
اگر صاحب کالا پیش از ترخیص، تقاضای استرداد اضافه پرداختی را ثبت نماید، گمرک موظف است ضمن بررسی مستندات، در صورت احراز صحت ادعا، اقدام به صدور حکم استرداد کند. انجام این تشریفات، مانع ترخیص کالا نخواهد شد.
کلام آخر: اعتراض به هزینه های اضافه گمرکی؛ مراحل اعتراض و استرداد مبالغ اضافه پرداختی
اعتراض به دریافت مبالغ اضافه یا اشتباه از سوی گمرک، حقی قانونی برای واردکنندگان و صاحبان کالا است. این حق، هم در مورد وجوه نقدی (مانند سپرده‌ها) و هم در خصوص مالیات و عوارض ارزش افزوده، بر اساس قانون امور گمرکی و آیین‌نامه اجرایی آن تعریف شده است. برای استرداد وجوه، نخست باید مشخص شود که مبلغ اضافه پرداختی واقعاً به اشتباه یا مازاد دریافت شده است. در صورتی که این موضوع توسط گمرک یا مودی احراز شود، فرآیند مطالبه یا اعتراض به‌صورت رسمی آغاز می‌گردد. برای کسر دریافتی، گمرک مکلف است طی مطالبه‌نامه رسمی، مبلغ مورد نظر را به صاحب کالا اعلام کند و اگر اعتراض داشته باشد، باید ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ اعتراض خود را مکتوب اعلام نماید.
در صورتی که اعتراض موجه تشخیص داده نشود، صاحب کالا می‌تواند ظرف ۱۰ روز بعد از ابلاغ، بدون سپرده‌گذاری، درخواست بررسی پرونده در کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی را ارائه دهد. همچنین اگر اضافه پرداختی پس از ترخیص کالا کشف شود، مهلت قانونی برای ارائه درخواست استرداد شش ماه از تاریخ امضای پروانه یا پته گمرکی است و مدارک لازم از جمله اصل سند گمرکی باید ارائه شود. نکته مهم آن است که در صورت اعلام رسمی انصراف از استرداد در متن یا پشت اظهارنامه، دیگر امکان مطالبه وجود ندارد. همچنین در صورت تأخیر در پرداخت وجوه از سوی واردکننده، جریمه تأخیر نیز به کسر دریافتی افزوده خواهد شد. در نتیجه، آگاهی و اقدام به‌موقع از سوی واردکنندگان و کارشناسان حقوقی، شرط اصلی برای حفظ منافع در برابر تخلفات احتمالی گمرک است.
سوالات متداول درمورد اعتراض به هزینه های اضافه گمرکی
۱. در چه شرایطی می‌توان مبلغ اضافه دریافتی گمرکی را بازپس گرفت؟
در صورتی که اثبات شود مبلغ اضافه یا اشتباهی دریافت شده، و مهلت قانونی شش ماهه رعایت شده باشد، استرداد امکان‌پذیر است.
۲. مهلت اعتراض به مطالبه‌نامه گمرک چقدر است؟
صاحب کالا باید ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ مطالبه‌نامه اعتراض خود را به‌صورت کتبی اعلام نماید.
۳. اگر اصل پروانه یا پته گمرکی از بین رفته باشد، امکان استرداد وجود دارد؟
بله، به شرط ارائه تعهد کتبی از سوی صاحب کالا مبنی بر پذیرش مسئولیت در صورت کشف خلاف.
۴. در صورت رد اعتراض، چه راهی برای ادامه پیگیری وجود دارد؟
صاحب کالا می‌تواند ظرف ۱۰ روز درخواست ارجاع پرونده به کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی را ارائه دهد.
۵. آیا اعلام انصراف از استرداد در اظهارنامه مانع دریافت وجوه می‌شود؟
بله، طبق تبصره ۶۹ آیین‌نامه، در صورت امضای انصراف، حق درخواست استرداد سلب می‌گردد.